AİLE EĞİTİM SEMİNERİ:
Kurumumuz Aile Eğitim Programı KASIM ayı konumuz Psikolojik Danışmanımız Emre BAYRAK tarafından DİKKAT EKSİKLİĞİ VE DİKKAT DAĞINIKLIĞI başlığı altında velilerimizle paylaşılmıştır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE DİKKAT DAĞINIKLIĞI
Dikkat eksikliği ile dikkat dağınıklığı birbirine çok yakın bozukluklar olsa da tam olarak aynı durumları ifade etmemektedir. Dolayısıyla tedavi süreçleri de farklılık gösterebilir.
Her iki bozukluk için de ilaçlı-ilaçsız tedavi süreçleri vardır. Dikkat dağınıklığı tedavisi için ilaç kullanım oranı, dikkat eksikliği için ilaç kullanım oranından daha düşüktür.
Yetişkinlerde dikkat dağınıklığının olumsuz etkileri çeşitli mental egzersizler ve günlük planlamalar ile minimuma indirilebiliyor. Aynı yöntemler çocuklar için de oldukça etkilidir ancak çocuklar kendi başlarına bu tür önlemler alabilecek bilinçte olmayabilir. Ebeveynlerin çocuklara dikkat dağınıklığı ile yaşamayı öğretecek yönlendirmeler yapabiliyor olması gerekir.
DİKKAT DAĞINIKLIĞI NEDİR?
Fiilen veya zihnen bir işle meşgul olurken dikkati toparlayıp işe tam konsantre olamama durumuna dikkat dağınıklığı denir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR?
Dikkat eksikliği ise biraz daha farklıdır. Belirtileri çok küçük yaştan itibaren gözlemlenen tanımlanmış bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ile birlikte görülebilir. Bu duruma DEHB; Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu denir.
SONUÇ:
Bu iki farklı tanımdan şu sonucu çıkarabiliriz: Dikkat dağınıklığı problemi olan bir kişi aynı dikkat testine, günün farklı saatlerinde girmiş olsa çok farklı sonuçlar alabilir. Örneğin, dikkat dağınıklığı olan kişi uykusunu almış, kahvaltısını yapmış, güzel bir pazar sabahında zihni açıkken dikkat testinden çok iyi sonuçlar alabilir. Dikkat eksikliği olan kişi ise günün hangi saatinde olursa olsun dikkat testi sonuçları değişmez (Genellikle ve ortalama).
DİKKAT DAĞINIKLIĞI BELİRTİLERİ
Dikkat dağınıklığı her konuda değil; bazı konularda dikkati toparlayamama şeklinde görülür. Çocuklarda dikkat dağınıklığı belirtileri ile yetişkinlerde dikkat dağınıklığı belirtileri birbirine yakın fakat sorumluluklar gereği biraz farklılık gösterir.
Çocuklarda, bazı derslerde çok iyi konsantre olunurken, bazı derslere dikkatini verememe şeklinde gözlemlenebilir. Çocukların dikkat dağınıklığı problemi yaşadığı dersler genellikle sevmedikleri derslerdir.
Yetişkinlerde ise bazı işlere odaklanamama, verimli çalışamama şeklinde gözlemlenebilir. Çocuklarda olduğu gibi yetişkinlerde dikkat dağınıklığı yapılan işe olan isteksizlikten kaynaklanabilir.
İlk kez görüşülen bir insanın ismini hafızada tutamama; günler sonra tekrar görüşüldüğünde karşı tarafın simasını ayırt edememe gibi durumlar görülebilir.
Önemsiz dış uyaranlara karşı çok duyarlı olunması yine dikkat dağınıklığı belirtileri arasında yer alabilir. Örnek: Bir işle meşgul olurken sokaktan gelen araba gürültüsü, çocuk sesleri vb sesler ile işten kopma ve sesin geldiği yöne odaklanma.
Okuma veya dinleme esnasında konsantre olamayıp tam anlayamamak, tekrar okumak veya dinlemek zorunda kalmak
Sınavlarda basit hatalar yapmak ve bunlara benzer durumlar dikkat dağınıklığı belirtileri arasındadır.
DİKKAT DAĞINIKLIĞI NEDEN OLUR?
Dikkatimizi dağıtan unsurlar 3 ana başlık altında özetlenebilir.
DİKKAT DAĞINIKLIĞI TEDAVİSİ
Her dikkat dağınıklığı şikayeti için ilaç kullanımı gerekmez. İlaçlı dikkat dağınıklığı tedavisi için karar vermeden önce problemin düzeyine bakılır. Aşağıdaki maddelerde hem ilaçlı, hem de ilaçsız dikkat dağınıklığı tedavisi süreçlerini paylaştık. Bununla birlikte dikkat dağınıklığına iyi gelecek uygulama ve davranışları da 1. 2. 3. maddelerde inceleyebilirsiniz.
Motivasyon:(Yetişkinlerde genellikle maddi karşılığı olur. Çocuklarda ise başarmanın sonuçları anlatılır ve her defasında takdir edilir). Dikkat dağınıklığı olan kişilerin ilgisiz kaldıkları alanla ilgili motive edilmeleri büyük oranda dikkat dağınıklıklarını azaltacaktır
Yazılım destekli uygulamalar:Dikkat Oyunu gibi, dikkat dağınıklığına iyi gelen akıllı teknolojilerden destek alınabilir.
Dikkat Güçlendirme Uygulaması: Dikkat potansiyelini arttırmaya yönelik egzersizler sunan Dikkat Güçlendirme Uygulamaları, düzenli olarak kullanıldığında dikkat potansiyelinin arttırılmasına yardımcı olabilir.
Düzenli uyku, dengeli beslenme ve spor yapmak:(Eksikliğinde dikkat dağınıklığı belirtilerinin arttığını gözlemlemeniz olasıdır)
Psikolog rehberliğinde terapi vb süreçlere dahil olmak:(ilaçsız dikkat dağınıklığı tedavisi)
Uzman hekim kontrolünde dikkat dağınıklığı ilaçları kullanmak.
NOT: Dikkat dağınıklığı için ilaç kullanımı mecbur kalınmadıkça tavsiye edilmez çünkü ilacın kesilmesi durumunda yoksunluk sendromu yaşanmasından endişe edilir. Türkiye’de sıklıkla reçete edilen dikkat dağınıklığı ilacı Concerta’dır. Reçete edilme oranı yüksek bir diğer dikkat dağınıklığı ilacı ise Ritalin‘dir. Yine benzer etkilere sahip dikkat dağınıklığı ilaç isimleri: Adderal, Klonidin, Pemolin, Karbamazepin.
DİKKAT EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
Dikkat eksikliğinin kırık bir kol veya suçiçeği gibi fiziksel bir rahatsızlık olmadığını anlamak önemlidir. Dikkat eksikliği, röntgende veya laboratuar testlerinde görünebilecek net fiziksel bulgulara sahip değildir.
Sadece belirli karakteristik davranışlara bakılarak tanımlanabilir ve bu davranışlar çocuktan çocuğa ve aynı zamanda cinsiyetlere göre değişir. Uzmanlar, erkeklerin dikkat eksikliğinden muzdarip olma ihtimalinin kızlardan üç kat daha fazla olduğunu söylemektedir. Erkekler daha fazla hiperaktivite semptomu gösterme eğilimindeyken, kızlar dikkatsiz davranış belirtileri gösterir, bunun da herhangi bir rahatsızlığa neden olma olasılığı daha düşüktür, bu nedenle muhtemelen teşhis edilmez. Dikkat eksikliği belirtileri tipik olarak erken çocukluk döneminde ortaya çıkar, ancak daha sonraki yaşamda da gelişebilir.
Çocuklarda belirtiler genellikle yetişkinlerdeki dikkat eksikliği belirtilerinden oldukça farklıdır. Bununla birlikte, çocuklarda dikkat eksikliğinin en büyük göstergesi genellikle yaşına uygun olmayan, ve diğer çevresel, psikolojik veya fiziksel faktörlerin neden olmadığı dikkatsizliktir.
Aşağıdaki belirtiler, çocuklarda dikkat eksikliğinin yaygın göstergeleridir:
1– Okulda ve evde işte veya oyun etkinliklerinde dikkat edilmesi zorluğu
2– Bir görev için gereken oyuncaklar, kalemler, kitaplar ya da araçlar gibi şeyleri kaybetme ya da unutma
3– Hareketsiz veya sürekli çaba gerektiren aktivitelerden kaçınır veya hoşlanmaz
4– Düzensizdir ve ayrıntılara çok dikkat etmez
5– Önceden planlama gerektiren görevlerde sorun yaşar
6– Sürekli bir şeyler unutur ve kolayca dikkati dağılır
7– Yönergeleri izlemez veya görevleri tamamlamaz, çoğu zaman tamamlanmamış bir etkinlikten diğerine atlar
8– Birisi onunla konuşurken dinliyor gibi görünmez
9– Ayrıntılara özen gösteremez, derslerde dikkatsizce yanlışlar yapar
10– Günlük aktiviteler konusunda çok unutkandır
11– Hayal kurmaya eğilimi vardır
12– Talimatları nadiren dikkatli ve eksiksiz takip eder
13– Sinir krizi atakları yaşar.
DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR ?
1.Genetik Faktörler:
2.Doğum Sırasında Yaşanan:
3.Geçirilen Enfeksiyon ve Travmalar;
DİKKAT EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR ?
Dikkat dağınıklığı hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülmektedir. Yaşanan bu durumun pek çok belirtisi bulunmaktadır. Dikkat eksikliği belirtileri arasında ayrıntılara karşı olan dikkatte bozukluk sayılabilir. Yine kişi çok basit etkinliklerde dahi farkında olmadan hata yapabilir. Bunun yanında uzun süren bir ödevi ya da işi tamamlamak için gerekli olan dikkati toplayamamak ve yapılan işten kısa sürede sıkılmak da belirtiler arasında sayılabilir.
Dikkat bozukluğu durumunda bireyler uzun süre üzerinde düşünmeleri gereken işlerden kaçınırlar ve bu işlere karşı isteksizlik gösterirler. Yine gittikleri mekânlarda telefon ve cüzdan gibi eşyalarını unuturlar ve bu durumlarısık sık yaşarlar.
DİKKAT EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ
Dikkat eksikliği tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Ancak tedavi sırasında kişinin; yaşı, cinsiyeti ve yaşadığı diğer hastalıklar dikkate alınması gereken önemli noktalardır. Özellikle hiperaktivite ile birlikte görülen dikkat eksikliği farklı yöntemler ile tedavi edilmektedir.
Dikkat eksikliği tedavisinde en önemli seçeneklerden birisi ilaç tedavisidir. İlaçla tedavi gören çocukların %70-80'ninde belirtilerde azalma görülmektedir. Ancak belirtilerde azalma olması bozukluğun ortadan kalkması anlamına da gelmemektedir. İlaçla tedavi, çocuk psikiyatristi gerek görüyorsa söz konusu olmalıdır. Ayrıca davranışsal ve akademik gelişme sağlanması için çocuğun psiko-eğitimsel yardımlara gereksinimi vardır. Aksi takdirde ilaçla tedavide amaca ulaşmak pek mümkün değildir. İlaç tedavisiyle eş zamanlı uygulanan bilişsel-davranışçı terapi ve dikkat artırma eğitimi gibi yöntemler tedavide iyileşme oranlarını yükseltmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ İLE DİKKAT DAĞINIKLIĞI ARASINDAKİ FARKLAR
Dikkat eksikliğinde;
Uzun süreli unutkanlık gözlemlenebilir.
Meşgul olunan işte ve o işle bağlantılı olmayan diğer günlük faaliyetlerde sık sık sakarlık gözlemlenebilir.
Hiperaktivite ile birlikte görülme olasılığı yüksektir.
Çok küçük yaştan itibaren gözlemlenir, tedavi süreci daha uzundur ve ciddi anlamda hayatı etkiler. Anlık değil sürekli kişiyi takip eden bir bozukluktur.
Dikkat dağınıklığında;
Kısa süreli hafıza bozukluğu gözlemlenebilir,
Anlık yapılan işte hata gözlemlenebilir ancak genel sakarlık durumu dikkat eksikliği kadar fazla gözlenmez.
İçine kapanık, az hareketli kişilerde de sıklıkla görülebilir.
Anlık duygulara göre açığa çıkabilir. Uykusuzluk, stres gibi faktörlerle birlikte görülme olasılığı yüksektir. Zinde başlanan bir günde hiçbir olumsuz etkisi gözlemlenmeyebilir.
Özel Murat Nohutçu Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi
